Het Europa van de banken

‘Europa is teveel geweest van diplomaten en politici, maar nu dreigt Europa van bankiers te worden’. Treffender had Alexander Pechtold het niet kunnen formuleren. Alleen linksom of rechtsom lijkt dit Europa van de banken vrij spel te hebben. De bancaire wereld wordt nog steeds met fluwelen handschoenen gedragen door de overheden en het geld blijft -zij het nu via Brussel- stromen naar de financiële wereld. Waar zijn de hervormingsvoorstellen? De scenario’s die alternatieven bieden? En waar zijn de parlementariërs die de fundamentele vragen stellen over ons bancaire proces van geldcreatie welke ons deze schulden brengt?

Europa is ooit begonnen met de intentie oude rivalen tot samenwerking te brengen met vrede in het verschiet. Mettertijd ontwikkelde zich een economische unie met de belofte en verwachting dat een politieke unie onvermijdelijk zal zijn. Deze politieke unie heeft zich echter nooit zodoende gerealiseerd. Eenzelfde belofte doet zich nu voor met de monetaire eenwording van Europa. Vanuit de financieel-monetaire wereld wordt politici en volk een noodzaak tot snelle besluitvorming gedicteerd om deze monetaire eenwording te realiseren waarbij slechts zijdelings wordt gepraat over politieke eenwording. Bij woorden van Jan Kees de Jager blijkt dat deze financieel-monetaire sector zelfs kan dicteren wat politici zeggen onder –een overigens onware– dreiging van verhoogde rentepercentages. De tijd voor reflectie en de ruimte voor alternatieven wordt men ontnomen. Een veronderstelde noodzaak tot direct handelen wordt met angst en onwetendheid aangenomen. De Griekse samenleving had er nu echter waarschijnlijk beter voor gestaan als ze meteen van de euro waren afgestapt en IJslands voorbeeld hadden gevolgd in de oplossing van hun schuldenproblematiek. Overgeleverd aan de financiële instanties resteert de grieken nu enkel de neerwaartse spiraal van schulden, rente en bezuinigingen.

Waarom is dit een neerwaartse spiraal? Ze hebben deze schulden immers zelf gemaakt, dus kunnen ze door hard werken dat geld ook het land weer in krijgen. Dit is een logische en perfect sluitende beredenering, is het niet dat het geen rekening houdt met de werking van geldcreatie in ons monetair systeem. Dit geldcreatieproces is geen perfect gesloten systeem en daarom gaat deze perfect sluitende beredenering niet meer op. Een paar alinea’s verdieping:

Geld komt in onze samenleving tot stand via fractioneel bankieren. Van het geld dat jij bij de bank stort hoeft de bank slechts 3% achter te houden als deposito om je geld terug te betalen (solvabiliteitsratio) mocht je het op willen nemen. Van jouw spaargeld kan 97% als lening uitgeschreven worden. Dit geld gaat niet van het originele bedrag af, maar wordt bij deze gecreëerd uit het niets. Van deze geldcreatie kan de persoon aankopen doen die elders weer op een spaarrekening belanden waarmee dit proces herhaald wordt. Deze piramidespel-werking van ons monetair systeem wordt echter problematisch met de toepassing van rente. Een schuld kan nog reële bezittingen ertegenover hebben om zo deze ontstane geldhoeveelheid weer evenwicht toe te brengen en vormt zo een gesloten economie.

Wanneer rente over deze luchtbubbel wordt geheven is dat wederom geldcreatie. De hoeveelheid schuld in verhouding tot de reële economie neemt alsmaar toe. De schuldenlast dwingt in eerste instantie tot een grotere participatie in het verkrijgen van geld (meer werk) om deze schulden af te lossen totdat ook reële bezittingen zelf garant gaan staan voor leningen. De hypotheek thuis of de IMF-lening van Griekenland zijn in dit opzicht gelijk. Aangezien over deze nieuwe leningen (lucht) zelf rente wordt gevraagd zijn steeds meer schulden nodig. Welkom in de kredietcrises.

De verschuiving van geld van de reële economie naar de belanghebbende van dit monetaire systeem creëert op meerdere manieren een ongelijkheid in de wereld die de vrijheid van het individu of de democratische processen van de samenleving ondermijnt. Er is meer schuld in omloop dan dat er reële economie is om deze af te lossen.

Onze sociaal-economische indeling van de maatschappij werkt op basis van deze monetaire regels waarmee we, als gesloten economie, een exponentieel groeiende schuld af hebben te lossen. Dit kan enkel draaiende blijven door onze economie steeds verder uit te breiden en de samenleving steeds meer te monetariseren. Een steeds groter deel van de wereldbevolking en onze leefomgeving wordt zodoende onderhevig aan onze op schuld gebaseerde monetaire economie.

Het winstmechanisme dat leidt tot economische groei is het antwoord op het aflossen van deze exponentieel groeiende schulden. Aangezien ook de overheid onderhevig is aan schulden en de overheid niet meer dan 60% van het Bruto Nationaal Product aan schuld mag hebben zal zij groei van het BNP nastreven om zo rechtsom aan de eigen aflossingen te voldoen of linksom middels investering het publieke goed te waarborgen. Wil onze monetaire economie echter niet geconfronteerd worden met haar fictieve schulden, valt winst alleen te halen buiten de al bestaande economie. Steeds meer mensen zullen langer moeten werken en steeds meer van onze ecologie zal moeten worden benut. De fictieve geldschaarste geeft zo vorm aan reële schaarste. Een zichzelf versterkend proces: hoe schaarser een goed, hoe winstgevender.

In de zoektocht naar nieuwe kredieten om onze monetaire economie draaiende te houden ontstond de creditcard golf in de VS, de hypotheekmarkt (sub prime mortgages), de directe steun aan banken en hebben we nu onze Europese constructie. Het was immers moeilijk om voor directe bankensteun nog politiek draagvlak te vinden. Tachtig procent van het geld voor bijvoorbeeld het tweede steunpakket van Griekenland ging naar financiële instanties die via Europees belastinggeld nu van hun waardeloze -overigens zelf opgedrongen- schulden af zijn. Het ging in ieder geval niét naar de ‘luie’ Grieken.

En zo zijn we terug bij Europa: het Europa ‘van mevrouw Lagarde van het IMF en meneer Draghi van de ECB’: het Europa van de banken. De Europese droom van eens is vervlogen en verworden tot het instituut Europa van nu. Samen vormt instituut Europa met het IMF en de ECB de ‘trojka’ van Europa.

De problemen van nu zijn niet meer te benaderen als linkse of rechtse problematiek. Dat geldt niet allen bij de problematiek, maar eveneens bij de oplossingen. Bij gebrek aan inzicht vormt zich een ideologische leegte. Het debat wordt verengt tot bezuinigingen, de onmacht van de politiek wordt gevoeld en de kiezer is ontevreden en zweeft.

Fictieve schulden vormen tegenwoordig reële bezuinigingen. De steeds nadrukkelijkere individuele rat race om geld ontneemt het individu ervan zich in vrijheid te ontwikkelen en zijn of haar passies en ambities na te gaan. De vrijheid van het westerse individu is beperkt tot de koopkracht van eenieders geld. En de spelregels voor het creëren van dit goed en de prijs waartegen vallen buiten onze democratische invloed.

Waar de rijkdommen van onze aarde ons middels technologie op lokale en duurzame wijze de vrijheid van een wereld in overvloed kan bieden, vindt onze vooruitgang als mensheid zijn teloorgang in een systeem dat slechts kan overleven op schaarste en monetair-economische groei waarin onze vrijheid is gebonden in schuld. Onze kinderen zullen straks de prijs van iets weten, maar de waarde ervan verleren.

Laten we samen een wereld vormen die de vrijheid van het individu herstelt en zo de tijd en ruimte voor gemeenschapszin weer terugbrengt. Waar ooit wetenschap en technologie ons de vrijheid gaf van handenarbeid geeft ze ons nu de vrijheid van de dienstensector om ons een duurzame toekomst in overvloed achter te laten die zijn besluitvorming doet gelden uit gezag, niet uit de macht van schaarste of verdelingsvraagstukken. Die toekomst vormen we samen. Laten we samen leven weer terug brengen in onze samenleving. Verdiep u en durf te dromen.