It’s the monetary system, stupid!

 

‘We zijn gered! Het akkoord is misschien niet optimaal, de weg voor de Grieken is lang en Noord-Europa moet flink in de buidel tasten, maar veel keuze hadden we niet. De druk is van de ketel en we kunnen er weer even tegenaan.’ Het algemene debat wijkt aldoor niet ver af van deze gedachtegang. Toch weten we dat we enkel tijd hebben gekocht. Sinds 2008 is er eigenlijk weinig veranderd en zijn problemen enkel geëscaleerd. Alhoewel, één constante lijken we van uit te kunnen gaan: de bank als winnaar. Keer op keer.

Hoe zijn we hier eigenlijk gekomen? Het begon al lange tijd geleden in de Verenigde Staten met het verstrekken van makkelijk toegankelijk krediet via de creditcards/leningen en gaf de economie daarmee een grote voorsprong ten opzichte van andere economieën. De rekening werd vervolgens niet betaald, maar opgevangen met nieuw makkelijk toegankelijk krediet in de vorm van hypotheken. De rotte appels werden gebundeld in pakketjes met andere schulden en kregen een triple-a kredietwaardigheid van de kredietbeoordelaars -de welbekende Collateral Debt Obligations (CDOs), verzekerd als Credit Default Swaps (CDS). De schulden konden met deze CDOs/CDSs worden geëxporteerd en de risico’s werden de problemen van internationale banken, (lokale) overheden en pensioenfondsen. De aflossingsproblemen in de VS werden zo ieders probleem, de waarde van dit triple-a bezit verdampte deels en de banken, lokale overheden en pensioenfondsen zaten in grootse schulden. Wederom werd nieuw krediet verleend, nu door de Centrale Banken of de overheid -welke vervolgens bij de Centrale Bank aankloppen. En zo zitten we nu bij -het door Goldman Sachs uitverkochte- Griekenland dat gisteren weer voor €130 miljard aan krediet werd voorzien van de Centrale Bank, het IMF en instituut Europa: ‘de trojka’. Ze hebben zich ondertussen gevormd tot de dominante spelers met Europa als speelveld.

Niets nieuws. Het verhaal kenmerkt zich echter in kredietverstrekking en de steeds dominantere rol die ze inneemt in de politiek. En hier wordt het interessant. Waar komen die astronomische bedragen eigenlijk vandaan? De BRIC-landen houden wijs gepaste afstand. De banken en vervolgens Centrale Banken -zei het via het IMF- hebben de rekening voor ons betaald. Maar waarmee?

Het geld voor de kredieten komt via Fractional Reserve Banking tot stand. Een begrip dat interessant eenvoudig uit te leggen is. Bij het storten van €10.000 op je rekening hoeft de bank voor slechts 3% garant te staan (solvabiliteitsratio) waarmee ze €9.700 vervolgens uit kan lenen. De lening van €9.700 van persoon B wordt bijv. gebruikt om een auto te kopen, waarna de autoverkoper de €9.700 als spaargeld stort. Wederom hoeft de bank voor slechts 3% van deze €9.700 garant te staan. Herhaal dit proces honderd maal en er is €317.958 in omloop. Minus de €10.000 is er €307.958 uit lucht gecreëerd. De bankt verkoopt de rotte appels vervolgens door, vangt rente over lucht en eigent toe bij faillissement. Mocht het echt fout gaan is de overheid of Centrale Bank er nog. En u raadt het misschien al, maar de Centrale Bank mag ongeveer hetzelfde trucje uitvoeren met de overheid als klant.

Wanneer je dit echter even laat bezinken blijkt waarom het vertrouwen in het monetaire spel van essentieel belang is. Het solvabiliteitsratio van de banken ligt ongeveer rond de tien procent. En zodra deze onder de drie procent komt, houdt het op. De euro als aanmaakpapier voor je open haard. En dat kan snel gaan.

Velen beschikken over net genoeg geld om hun rentes te betalen over dit fictieve geld. Aangezien het geen optie is om bezittingen af te schrijven vanwege het solvabiliteitsratio, wordt er meer krediet in het systeem gepompt om deze rentes te kunnen blijven betalen. De bedragen die middels krediet in het leven worden geroepen, zijn zo steeds groter en daarmee ook steeds prominenter zichtbaar. Welkom in de wereld van ons monetaire systeem: ons piramidespel.

Hoe interessant dit proces en haar economische implicaties ook zijn, terug naar de politiek waar het verregaande gevolgen heeft op de hedendaagse besluitvormingsprocessen.

De fictieve schulden worden hier namelijk reële bezuinigen. De maatschappij betaald de rekening van het piramidespel van de trojka. Het nieuwe geld geeft ons inflatie en maakt de prijzen duurder. Het maakt de rat race naar geld prominenter. Anderzijds bezuinigd de overheid. Uitkeringen verdwijnen, zorg en openbaar vervoer worden ingekort of duurder; stress, sociale onrust en overlevingsreflexen worden dominanter. Dit beperkt zich zeker niet tot Griekenland. Vergeet de ‘luie Grieken’ en de ‘arrogante Duitsers’: we’re all in this together. Wellicht was occupy nog niet eens zo’n gek idee.

De ‘redding van Griekenland’ door Europa stond centraal bij het steunplan afgelopen oktober. Vandaag tonen we met ‘Grieken gered, voor een tijdje’ -de voorpagina van het fd- al iets meer nuchterheid. Ik stel een andere kop voor. Ze reflecteert misschien beter het steunplan zelf en haar totstandkoming.

De voorbereiding van de wetgeving van de Europese Commissie gebeurt vaak door ‘expertgroepen’. Tweehonderd van de tweehonderdvijftig (76%) ‘experts’ komen direct uit de lobby van de financiële wereld: Deutsche Bank, Ernst & Young, Bank of America, Goldman Sachs, BNP Paribas, Dexia, etc. De wet gaat vervolgens naar de Europese Commissie. Bij topoverleg, zoals het steunplan in oktober, schuift de voorzitter van het International Institute of Finance (IIF), dhr. Ackermann, zelf aan bij de regeringsleiders. Het IIF is de enige wereldwijde organisatie voor financiële instellingen. Niet geheel zonder verbazing is dan ook tachtig procent van het geld in het steunplan naar financiële instellingen gegaan. Ook nu gaat het gros van het geld naar schuldenaflossing aan de financiële sector. Wellicht dat de volgende keer niet “Europa redt Griekenland” geldt als richtlijn voor de discours, maar we toekunnen naar “bank redt bank” -wat het eigenlijk al in 2008 had moeten zijn toen onze staat de banken overnam. Het zou een mooie kop zijn voor het FD bij een volgend steunplan.

“Landen zijn de gijzelaar geworden van hun banken” zoals Joris Luyendijk in de NRC•Next van negentien januari al opmerkte, “nog even en het westen kent geen land meer met een paar banken, maar een paar banken met een land.” Het monetaire systeem en zo ons geld lijken wel het geloof van onze tijdsgeest. We zullen af moeten van het idee van geld als ruilmiddel naar geld als veroorzaker van ongelijkheid en sterk gecentraliseerde macht.

Het kan anders. De bezuinigingen op fictieve schulden weerhouden ons van het bouwen van een stabiele economie. Investeringen in duurzame technologie geven ons zelfredzaamheid en economische democratie. De energiemarkt is daar een goed voorbeeld van. Waar Griekenland afhankelijk is van dure leningen voor olie, kan IJsland het IMF de deur wijzen met volledig duurzame energie en zo haar democratie waarborgen. In Duitsland is duurzame energie een van de grootste industriële sectoren van het land. Meer dan 20% van de energie is duurzaam. Meer dan de helft van de zonne-energie opgewekt is niet in het bezit van bedrijven, maar van individuen. In Engeland is zojuist ‘swerelds grootste windmolenpark op zee gebouwd. En in Nederland? In Nederland bouwen we kolen- en gascentrales: eens een gidsland, stappen we nu terug in de tijd. Het wordt tijd om voor de toekomst te kiezen en voorbij de monetaire gijzeling van onze economie en democratie.

Seth Lievense

//Zoals verschenen op sargasso.nl//

UPDATE Vrijdag 9 maart 2012: Voorpagina Financieel Dagblad, ‘Banken redden Griekenland’